Rozdział 1.

WPROWADZENIE I DEFINICJE

Zarządzanie miastem wiąże się z codziennym podejmowaniem różnorodnych działań oraz dokonywaniem wyborów ważnych dla lokalnej społeczności. Toczy się wiele dyskusji na temat kontrowersyjnych czasem decyzji podejmowanych przez Radę i Zarząd Miasta w interesie swoich wyborców. Mając na uwadze wcześniejsze doświadczenia samorządowe w zarządzaniu Szczecinem, potrzebę poprawienia jakości świadczonych mieszkańcom usług wyrażaną w badaniach społecznych oraz konieczność długofalowego planowania rozwoju miasta Rada i Zarząd Miasta podjęły w końcu 1999 roku prace nad Strategią Rozwoju Szczecina. Jest to pierwszy dokument od 1990 roku, w którym w sposób całościowy określono cele i zaprogramowano rozwój Szczecina do 2015 roku.

Przyjęcie powyższych zasad będzie służyć osiąganiu zrównoważonego rozwoju zgodnego z zapisami Agendy 21. Przez zrównoważony rozwój rozumiemy rozwój osobowy mieszkańców i tkanki miasta z jego infrastrukturą społeczną i techniczną, harmonizujący rozwój gospodarczy z potrzebami w sferze społecznej przy zachowaniu i ochronie sfery ekologiczno-przestrzennej. Oznacza to, że z jednej strony we wszystkich działaniach będą uwzględniane skutki społeczne i ekologiczne, z drugiej zaś strony będzie prowadzony dialog społeczny i działania w sferze ekologiczno-przestrzennej, pozwalające rozwijać aktywność gospodarczą w mieście i jego otoczeniu. Strategia powinna być dokumentem "żywym" i jednocześnie integrującym miejską społeczność. Stąd przyjęto, że będzie ona:
- powstawać i podlegać weryfikacji przy aktywnym uczestnictwie lokalnych środowisk,
- spójna z dokumentami programowymi w zakresie rozwoju regionalnego i rozwoju kraju,
- przekładać wyznaczone cele na konkretne programy realizacyjne oparte o zasady SMART (specyficzne - ang. specific, mierzalne - ang. measurable, uzgodnione - ang. agreed, wykonalne - ang. real, określone w czasie - ang. timed)
- dokumentem "kroczącym" tj. podlegającym aktualizacji na podstawie okresowej ewaluacji postępów w realizacji celów,
- zachowywać nadrzędność w stosunku do innych dokumentów miejskich.

Decyzję o przystąpieniu do przygotowania Strategii Rozwoju Szczecina podjęła Rada Miasta 25.10.1999 roku (uchwała nr XV/466/99), rozstrzygając, że ma być ona oparta na zasadach zrównoważonego rozwoju i Agendy 21 metodą społeczno-ekspercką z szerokim wykorzystaniem wniosków, opinii i konsultacji różnych środowisk miasta. Koordynację prac powierzono Konwentowi Strategii Rozwoju Miasta, w którego skład weszli: Przewodniczący Rady Miasta jako przewodniczący Konwentu, Prezydent i pozostali członkowie Zarządu Miasta oraz po dwóch przedstawicieli klubów radnych.
Ponieważ Strategia dotyczy całego miasta, a nie wyłącznie dziedzin, za które odpowiada miejski samorząd, oraz mając świadomość, że przyszły rozwój Szczecina zależeć będzie głównie od aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców, a także akceptacji przez nich Strategii i aktywnego uczestniczenia w jej realizacji, Konwent zdecydował o szerokim uspołecznieniu całego procesu. Utworzono 3 Zespoły Opiniująco-Konsultacyjne dla sfer przestrzenno-ekologicznej, społecznej i gospodarczej, skupiające ekspertów i przedstawicieli lokalnych środowisk oraz 23 Grupy Branżowo-Środowiskowe skupiające praktyków z poszczególnych branż. Przeprowadzono łącznie 15 spotkań warsztatowych Zespołów Opiniująco-Konsultacyjnych i 56 spotkań Grup Branżowo-Środowiskowych, w których uczestniczyło łącznie około 460 osób. Wykorzystując ankieterów, lokalną prasę i Internet, trzykrotnie przeprowadzono badania sondażowe wśród mieszkańców ankietując każdorazowo ponad 1200 osób.

Prace nad przygotowaniem Strategii Rozwoju Szczecina (rysunek 1.1) rozpoczęto od analizy istniejących uwarunkowań międzynarodowych, krajowych i miejskich. Na tej podstawie dokonano diagnozy stanu Szczecina. Sformułowano misję miasta oraz wyznaczono cele: strategiczne, kierunkowe i szczegółowe. Wśród tych ostatnich wybrano 15 i nadano im rangę priorytetów rozwoju. Przechodząc do etapu programowania operacyjnego, określono 20, wymagających pilnego opracowania, polityk branżowych, zapisując w załącznikach dokumentu Strategii jedynie główne kierunki i zasady stanowiące szkielet programowy każdej z nich. Zidentyfikowano także 80 programów realizacyjnych. Większość polityk branżowych i programów realizacyjnych zostanie opracowana i przyjęta przez Radę Miasta do realizacji po uchwaleniu dokumentu Strategii. Projekt dokumentu końcowego przekazano do konsultacji komisjom Rady Miasta, trzem Zespołom Opiniująco-Konsultacyjnym, 36 radom osiedlowym, wszystkim wyższym uczelniom oraz ponad stu większym podmiotom gospodarczym, instytucjom, urzędom i organizacjom prowadzącym działalność na terenie miasta.

Rysunek 1.1 Schemat procesu tworzenia i realizacji Strategii Rozwoju Szczecina

Rysunek 1.2 Hierarchia dokumentów strategicznych Szczecina

Pomimo, że w Strategii Rozwoju Szczecina wyznaczono cele, których horyzont czasowy sięga do 2015 roku będzie ona dokumentem żywym, "kroczącym", a więc podlegającym modyfikacjom uzależnionym od postępów w jej realizacji i zmian zachodzących w otoczeniu. Monitorowanie i okresowa ewaluacja wdrażania Strategii dokonywane będą na podstawie wskaźników realizacji celów szczegółowych i programów realizacyjnych oraz ogólnych wskaźników charakteryzujących rozwój miasta w sferach: gospodarczej, społecznej oraz ekologiczno-przestrzennej. Wyniki oceny po ich analizie przez ekspertów będą dla samorządu miasta podstawą do wprowadzania ewentualnych zmian i nowelizacji Strategii.
Uchwała w sprawie Strategii Rozwoju Szczecina w swej istocie jest dokumentem nadrzędnym względem wszystkich innych dokumentów miejskich, których hierarchię określa rysunek 1.2, a które w swych treściach muszą być z nią zgodne. Stanowi ona "konstytucję programową" dla Szczecina i wskazanie dla samorządu miasta do podejmowania działań zgodnych z jej duchem i przyjętymi ustaleniami, a zwłaszcza priorytetami rozwoju.

Definicje

Cel strategiczny - cel najwyższego rzędu w Strategii Rozwoju Szczecina określający stan, jaki chcemy osiągnąć w roku 2015 poprzez osiąganie celów szczegółowych i kierunkowych.
Cel kierunkowy - cel podporządkowany celowi strategicznemu wskazujący kierunkowe działania lub stany docelowe w obszarach definiowanych poprzez cele szczegółowe.
Cel szczegółowy - cel określający wycinek Strategii, który powinien być skojarzony z konkretnymi programami realizacyjnymi.
Europolis (Europole) - ponadregionalne centrum pełniące funkcje usługowe dla obszaru wpływu oraz odgrywające istotną rolę we współpracy międzynarodowej i regionalnej - siedziba znaczących i międzynarodowych instytucji o randze europejskiej.
Kierunki - najistotniejsze wskazania co do zakresu, natężenia i docelowego efektu działań podejmowanych w ramach programów realizacyjnych pokrywających obszar danej polityki branżowej i powiązanych z celami szczegółowymi Strategii.
Misja miasta - wyobrażenie przyszłego stanu Szczecina, intencja przekształcenia Szczecina w miasto o określonych cechach.
Polityka branżowa - opis działań kierunkowych i zasad postępowania w określonej dziedzinie, które posłużą do realizacja celów.
Priorytet - cel szczegółowy o najwyższej randze, którego realizacji nadaje się przywilej pierwszeństwa.
Program realizacyjny - zbiór projektów zbudowany z uwzględnieniem działań kierunkowych i zasad określonych we właściwej polityce branżowej wskazujący przedmiot podejmowanych działań, osobę odpowiedzialną za ich wykonanie i nadzór, harmonogram realizacji, koszt realizacji i źródła finansowania oraz wskaźniki oceny stopnia osiągnięcia wyznaczonych celów.
Projekt - zbiór zadań wskazujący przedmiot podejmowanych działań, osobę odpowiedzialną za wykonanie i nadzór, harmonogram realizacji, koszt realizacji i źródła finansowania oraz wskaźniki oceny stopnia osiągnięcia wyznaczonych celów.
Region - w potocznym znaczeniu obszar Województwa Zachodniopomorskiego
Rozwój zrównoważony i trwały - rozwój mieszkańców i tkanki miasta wraz z całą jego infrastrukturą, odbywający się w sposób harmonizujący rozwój gospodarczy z potrzebami w sferze społecznej oraz przy zachowaniu i ochronie sfery ekologiczno-przestrzennej, czyli bez szkodzenia środowisku naturalnemu.
Sfera - jeden z trzech obszarów (sfera gospodarcza, społeczna, ekologiczno-przestrzenna) działalności wspólnoty samorządowej, w których aktywność powinna być wzajemnie zharmonizowana, pozwalając osiągać zrównoważony rozwój.
SMART - programy, projekty i zadania są specyficzne (ang. specific), mierzalne (ang. measurable), uzgodnione (ang. agreed), wykonalne (ang. real), określone w czasie (ang. timed).
Subregion - jednostka terytorialna dla celów statystycznych - NTS 3 (odpowiednik unijnego NUTS 3).
Wskaźnik - narzędzie pomiaru osiągnięcia celu lub realizacji programów, projektów i zadań.
Zadanie - podstawowa jednostka realizacyjna służąca osiąganiu wyznaczonych celów wskazująca przedmiot zadania, osobę odpowiedzialną za wykonanie i nadzór, harmonogram realizacji, koszt realizacji i źródła finansowania.
Zasady - wartości i przesłanki określające politykę branżową, będące podstawą do wyznaczania kierunków podejmowanych w jej ramach działań.