Pomniki i tablice w Szczecinie

Pomnik „Tym, którzy nie powrócili z morza...” – Cmentarz Centralny, przy al. Okólnej, między 13 a 14 Kwaterą Dziecięcą. Wykonany w 1989 r. według projektu Małgorzaty Szubert-Rudnickiej oraz Macieja Rudnickiego. „Powstał na miejscu starszego, poniemieckiego pomnika, ustawionego w latach dwudziestych XX w. żołnierzom poległym w pierwszej wojnie światowej. W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia betonowy cippus zaopatrzony został w prowizoryczną tablicę z napisem, pod którą składano kwiaty i wieńce tym, którzy znaleźli śmierć na morzach i oceanach świata. Inicjatorem i pomysłodawcą budowy monumentu był kapitan żeglugi wielkiej Adam Huza, któremu sekundował kapitan Waldemar Łącki. Realizacja pomysłu stała się możliwa dzięki wsparciu szczecińskiego Klubu Kapitanów Żeglugi Wielkiej. Na jego apel o zbiórkę pieniędzy odpowiedziały załogi statków, rodziny marynarzy, szkoły, zakłady pracy oraz mieszkańcy Wybrzeża i innych dzielnic Polski, a w szczególności miast patronujących różnym statkom. Idea pomnika ma w sobie coś wzruszającego. Zrodzona z poczucia obowiązku tych, którzy z morza powrócili, wobec tych, którym nie było to dane, wychodziła naprzeciw pragnieniom i tęsknotom marynarskich rodzin, pozbawionych dotąd nawet grobów swoich bliskich. Pomnik pomyślany został jako wspólna mogiła tych, których szczątki spoczęły na dnie morskim. Zaprojektowany przez krakowskich artystów plastyków, zrealizowany został przy udziale m.in. stoczni szczecińskich i wojska. Podniosła uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika odbyła się w niedzielne popołudnie 15 października 1989 r. Rozpoczął ją Chór Akademicki Politechniki Szczecińskiej pieśnią „Gaude Mater Polonia". Następnie rozległy się cztery "szklanki", wybite na okrętowym dzwonie. Recytowali aktorzy - Danuta Chudzianka i Andrzej Oryl, śpiewał chór. Aktu odsłonięcia dokonała pani Bogusława Mazurkowska, wdowa po marynarzu, który zginął na statku „Athenian Venture". Towarzyszyło jej dwóch chłopców – Jerzy Pasłowski i Przemysław Urbański, których ojcowie oddali życie w walce z morskim żywiołem. Monument poświęcił ordynariusz diecezji szczecińsko-kamieńskiej, ks. bp Kaziemirz Majdański. (...) Niezwykła kompozycja rzeźbiarska przedstawia pokład statku zalewany przez wzburzone fale, z których wyłania się obrośnięty muszlami i glonami maszt w kształcie krzyża, wykonany z brązu. Za pomnikiem wytyczono, zgodnie z kształtem placu, półkoliste obejście oddzielone betonowym murkiem. Na nim osadzono 158 płyt z czerwonego piaskowca do których przytwierdzono mosiężne tabliczki, poświęcone poszczególnym statkom - okrętom zatopionym podczas wojny, jednostkom, które spoczęły na morskim dnie przez wszystkie powojenne lata. Na tabliczkach widnieją nazwiska tych, którzy odeszli na wieczną wachtę. (...) Lista jest długa, coraz dłuższa, w końcu 2004 r. objęła 241 nazwisk. (...) Od lat pod pomnikiem odbywają się inauguracje roku akademickiego Akademii Morskiej, rozpoczynają się doroczne Dni Morza. W dzień Wszystkich Świętych studenci Akademii Morskiej zaciągają tu warty honorowe, a w okolicznych alejkach prowadzą kwestę na utrzymanie pomnika. Zbiórkę tę corocznie organizuje Komitet Opieki nad Pomnikiem „Tym którzy nie powrócili z morza..."." W 2005 r. częściowo zdewastowany, obecnie utrzymany w dobrym stanie.