Pomniki i tablice w Szczecinie

Pomnik „Braterstwa Broni” – ulokowany na wzniesieniu za kwaterami grzebalnymi, zamyka oś widokową Cmentarza Wojennego od strony zachodniej. Wykonany z żelazobetonu z domieszką kruszywa kwarcowego i białego cementu, wys. ok. 15-18 metrów. Projekt i realizacja rzeźby – Sławomir Lewiński, przy współpracy inżyniera Anatola Suchodolskiego (projekt konstrukcyjny) oraz Kazimierza Szulca (główny projektant Cmentarza Wojennego). Pomnik powstał w wyniku konkursu ogłoszonego w sierpniu 1966 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Szczecina. Jego rozstrzygnięcie miało miejsce 23 stycznia 1967 r., a wystawę zgłoszonych prac pokazano w gmachu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Pierwszą nagrodę uzyskał projekt Sławomira Lewińskiego. Za pomnik ten autor otrzymał nagrodę MON III stopnia w 1972 r. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 28 października 1967 r. „Wśród oficjalnych gości miejsca zajęli m.in.: sekretarz KC PZPR Stefan Jędrychowski, wiceminister obrony narodowej Wojciech Jaruzelski, generalicja, delegaci Armii Radzieckiej. Stanęły poczty sztandarowe, polskie i radzieckie kompanie honorowe, przybyły delegacje organizacji i zakładów pracy. Pół kilometra dalej, pod starą kaplicą cmentarną, z zapalonymi pochodniami stał czterdziestotysięczny tłum”. Punktualnie o godzinie 17.40 Stefan Jędrychowski dokonał odsłonięcia pomnika. „Nad cmentarzem zapadła cisza. Jaśniej płoną reflektory, skierowane na olbrzymią sylwetkę w kształcie dwóch liter „V” (...) Przecięta wstęga biało-czerwona i czerwona opasająca pomnik – opada. Orkiestra gra hymny narodowe Polski i Związku Radzieckiego. Pochylają się sztandary. Czterdziestotysięczna rzesza mieszkańców Szczecina w skupieniu oddaje hołd zwycięzcom... ”. Po okolicznościowych przemówieniach około godziny 18.15 rozpoczął się uroczysty apel poległych, zakończony potężnym salutem artyleryjskim. Po nim poszczególne delegacje zakłądów pracy, organizacji, wojska oraz młodzieży złożyły kwiaty pod nowo odsłoniętym pomnikiem. – Dzieło Sławomira Lewińskiego ma formę abstrakcyjnej, otwartej rzeźby przestrzennej, złożonej z dwóch monumentalnych, odrębnych jednakże opracowanych identycznie brył o kształcie zbliżonym do litery V, ustawionych blisko siebie pod kątem. Ramiona (tworzące miedzy sobą kąt rozwarty), od połowy swojej wysokości aż po górną krawędź wykończone są poprzecznie zamontowanymi, poziomymi formami odcinkowymi i - włożonymi pomiędzy nie - trójkątnymi i czworobocznymi płytkami. W oglądzie frontowym skrzydła te przecinają się i nachodzą na siebie. U dołu łączą się płynnym, łagodnym łukiem, przechodząc w formę trójkątnej podstawy. Tak ukształtowana forma plastyczna symbolicznie nawiązuje do skrzydeł zwycięskiej husarii polskiej oraz znaku Victorii. Umieszczona przed pomnikiem tablica (wys. 160 cm x szer. 252 cm x gł. 5 cm), zawiera lakoniczną inskrypcję, wykonaną z metalu: „1945/ 26 KWIETNIA”. Ponad nią niewielkich rozmiarów głowa orzełka w koronie. Całość ustawiona w najwyższym miejscu tarasów, na prostokątnym w rzucie plateau – dwupoziomowym placu apelowym, do którego prowadzą kilkunastostopniowe frontowe schody. W 2009 r. na zlecenie Zakładu Usług Komunalnych pomnik został poddany gruntownym zabiegom konserwatorskim – wzmocniono konstrukcję skrzydeł i uzupełniono brakujące elementy rzaźbiarskie. Obecnie obiekt utrzymany w bardzo dobrym stanie, pod stałą opieką służb cmentarnych.