Pomniki i tablice w Szczecinie

Tablica pamiątkowa „Cmentarz Wojenny” – ulokowana w głównej, reprezentacyjnej części Cmentarza Centralnego, przy alejce cmentarnej, przed trawiastym skwerem z basenem. Wykonana z jasnoszarego granitu w 1967 r., w formie prostokątnej płyty (wys. 120 cm x szer. 180 cm x gł. 11 cm) ułożonej pod kątem na niewysokim betonowym cokole (wys. 45 cm x szer. 89 cm x gł. 87 cm) obłożonym jasnoszarymi granitowymi płytami. W tablicy wyodrębnione uskokiem prostokątne pole (o fakturowej, ciemniejszej kolorystycznie, powierzchni) z wykutą inskrypcją: „CMENTARZ WOJENNY/ 3419 ŻOŁNIERZY/ LUDOWEGO WOJSKA/ POLSKIEGO I ARMII/ RADZIECKIEJ/ POLEGŁYCH W WAL-/ KACH O WYZWOLENIE/ ZIEMI SZCZECIŃSKIEJ”. Tablica symbolicznie „otwiera” – wkomponowaną w całość historycznego założenia cmentarza – przestrzeń upamiętnienia żołnierzy poległych w 1945 r. w walkach o Pomorze Zachodnie. – Cmentarz Wojenny wytyczony został w obrębie historycznych, tarasowo ukształtowanych, prostokątnych kwater cmentarnych (według oryginalnych projektów przedwojennych przeznaczonych dla bezimiennych zmarłych, w tym także rozbitków morskich) i urządzony w 1967 r., według projektu inż. Kazimierza Szulca, po przebudowie wcześniejszego radziecko-polskiego cmentarza wojskowego z lat 50-tych. Ogółem jest na nim pochowanych 3012 żołnierzy radzieckich (w tym 2566 nieznanych oraz 20 cywili) a także 367 żołnierzy i cywilów polskich. Uroczyste otwarcie miało miejsce 28 października 1967 r. w obecności władz partyjnych, wiceministra obrony narodowej Wojciecha Jaruzelskiego, generalicji i delegatów Armii Radzieckiej. Przed Cmentarzem Wojennym, w obniżeniu terenu urządzony jest owalny trawiasty placyk z basenem (o ściętych łukiem wklęsłym narożach). Od wyniesienia tarasowego oddziela go poprzecznie wytyczona alejka cmentarna, przy której ustawione są postumenty z działami przeciwlotniczymi, oraz – na wprost głównych schodów - niski postument z tablicą wprowadzającą (podana nazwa własna i liczba poległych żołnierzy). Wejście na teren skarpy tarasowej umożliwiają centralnie umieszczone schody oraz schody boczne, prowadzące łagodnym łukiem na poziom głównego tarasu z kwaterami wojennymi. Przy nich, akcentując skrajne osie założenia i dopełniając kompozycję komemoratywną ustawione są dwie kolejne tablice pamiątkowe, zawierające wykaz rodzajów wojsk biorących udział w operacji berlińskiej oraz zestawienia bitew i starć na zachodniopomorskim szlaku bojowym. Kwatery poświęcone poległym żołnierzom radzieckim umiejscowione są w części północnej, a mogiły żołnierzy polskich w części południowej. Obie części rozdziela aleja obsadzona wysokim żywopłotem bukszpanowym – która stanowi fragment oryginalnie zaprojektowanej perspektywy widokowej, tworzącej główną poprzeczną oś całości założenia Cmentarza Centralnego. Kwatery prostokątne (o trawiastym obsadzeniu, ograniczone krawężnikowym obrzeżeniem), rozłożone symetrycznie (po 6 w każdej części) zawierają zbiorcze mogiły. U wezgłowia umieszczone krzyże łacińskie (po stronie polskiej) z emblematami zawierającymi Krzyże Grunwaldu i słupki (po stronie radzieckiej) z emblematami zawierającymi motyw gwiazdy w otoczeniu wieńca laurowego (uproszczona stylizacja plastyczna). Krzyże kwater polskich zawierają pośrodku belki poziomej owalne plakiety z inskrypcją identyfikującą pochówek (imienne z podanym stopniem wojskowym lub o treści „żołnierze nieznani”, poniżej nich emblemat w formie tarczy z Krzyżami Grunwaldu. W części kwater ułożone na gruncie płyty z kolejnymi tabliczkami identyfikującymi mogiły. W części radzieckiej u stóp żywopłotu bukszpanowego umieszczone są dodatkowe brązowe tablice (pod kątem) zawierające imienne upamiętnienie poległych żołnierzy (wraz z podanym stopniem wojskowy i datą urodzenia). Komunikację między kwaterami umożliwiają wewnętrzne, poprzecznie wytyczone ścieżki. W skrajnych częściach obu pól żołnierskich znajdują się niewielkie placyki z umiejscowionymi w nich bocznymi upamiętnieniami (skromniejszej skali), odpowiadającymi podziałowi kwater na części narodowe, tj.: obeliskiem ku czci żołnierzy radzieckich i głazem „piastowskim”. Na najwyższym, ostatnim tarasie usytuowany jest pomnik Braterstwa Broni. Naturalną granicę zewnętrzną całości założenia wojennego tworzy obsadzenie świerkowe.