Pomniki i tablice w Szczecinie

Krzyż Żelazny – Cmentarz Centralny, al. Kasztanowa, przy II bramie, na wysokości kwater 9A-9C. Żeliwo, odlew, wys. ok. 400 cm, szer. (rozpiętość ramion) ok. 155 cm, cokół wys. 67 cm x szer. 76 cm x gł. 52 cm, tablica wys. 30 cm x szer. 46 cm x gł. 1 cm. Koniec XIX w. Krzyż o cechach stylowych nawiązujących do neogotyku, wystawiony na dawnym cmentarzu wojskowym, założonym w końcu XIX w. poza ówczesnymi granicami miasta. Po 1945 r. dawne kwatery wojskowe włączono w obręb Cmentarza Centralnego, a z krzyża usunięto niemieckie napisy. Około 1970 r. sąsiednie kwatery zajęto pod nowe pochówki – chowano tu m. in. poległych podczas zajść grudniowych 1970 r. W latach 80. XX w. pod krzyżem palono znicze i składano kwiaty w hołdzie ofiarom Grudnia i w proteście przeciw wprowadzeniu stanu wojennego (wielkie manifestacje m.in. 1-3 maja 1982, corocznie w dniu Wszystkich Świętych). W kwietniu 2003 r. krzyż został przewrócony przez przejeżdżający samochód ciężarowy, w wyniku czego uległ rozbiciu na kilka części. We wrześniu i październiku tego samego roku w Szczecińskiej Stoczni Remontowej „Gryfia” dokonano scalenia krzyża metodą szycia na zimno („metal-lock”) stosowaną do naprawy pękniętych wind okrętowych. Powierzchnię metalu oczyszczono i pomalowano czarną, grafitowa farbą, a detale posrebrzono. 30 października 2003 r. krzyż ponownie ustawiono na pierwotnym miejscu. – Wysoki żeliwny krzyż o trójlistnie zakończonych belkach umocowany jest na prostopadłościennym cokole na którego frontowej ściance widnieje wizerunek „Żelaznego Krzyża” – najwyższego pruskiego odznaczenia wojskowego (z koroną i inicjałami F. W. w górnym ramieniu oraz datą 1813 w ramieniu dolnym). W zakończeniach poziomej belki krzyża umieszczono greckie litery A (alfa) i Ώ (omega), na skrzyżowaniu obu belek – mały krzyżyk równoramienny, a w zakończeniu belki pionowej – sześcioramienną gwiazdę.